CLB BỆNH NHÂN CHỦ NHẬT GAN NHIỄM MỠ – MỐI NGUY TIỀM ẨN

CLB BỆNH NHÂN CHỦ NHẬT

GAN NHIỄM MỠ – Mối Nguy Tiềm Ẩn

Ts.Bs TRẦN BẢO NGHI

Quá nhiều mỡ tích tụ trong gan có thể gây ra viêm gan, dẫn đến tổn thương và tạo sẹo xơ, hậu quả là xơ gan, suy gan và ung thư gan.

 GAN NHIỄM MỠ LÀ BỆNH GÌ?

Gan Nhiễm Mỡ xảy ra khi mỡ tích tụ nhiều trong gan. Một lượng mỡ nhỏ trong gan là bình thường, nhưng quá nhiều lại là một vấn đề sức khỏe.

Khi lượng mỡ vượt quá 5-10% trọng lượng của gan sẽ gây ra tình trạng gọi là bệnh gan nhiễm mỡ.

 PHÂN LOẠI GAN NHIỄM MỠ

1. Bệnh Gan Nhiễm Mỡ Do Rượu

Gan Nhiễm Mỡ Do Rượu (AFLD – alcoholic fatty liver disease) liên quan đến việc sử dụng nhiều rượu bia. Gan chuyển hóa hầu hết lượng rượu mà bạn uống để đào thải, loại bỏ nó ra khỏi cơ thể. Nhưng quá trình loại bỏ rượu này có thể tạo ra các chất có hại tế bào gan và thúc đẩy quá trình viêm gan.

Gan Nhiễm Mỡ Do Rượu là giai đoạn sớm nhất của Bệnh Gan Do Rượu. Nếu không có tình trạng viêm hay các biến chứng thì đây là Gan Nhiễm Mỡ Do Rượu đơn thuần.

1. Bệnh Gan Nhiễm Mỡ Không Do Rượu

Gan nhiễm mỡ cũng có thể xảy ra ở những người không uống rượu hoặc uống ít rượu, gọi là Bệnh Gan Nhiễm Mỡ Không Do Rượu (NAFLD – nonalcoholic fatty liver disease). Theo một nghiên cứu năm 2017, NAFLD ảnh hưởng đến 25% – 30% người Mỹ và Châu Âu. Có 2 loại:

• Gan Nhiễm Mỡ Không Do Rượu đơn thuần (NAFL): có mỡ trong gan nhưng gan chưa bị viêm hay tổn thương.
• Viêm Gan Nhiễm Mỡ Không Do Rượu (NASH – Nonalcoholic steatohepatitis): gan tích tụ nhiều mỡ, bị viêm, xảy ra trên người không dùng rượu. Viêm gan có thể gây xơ hóa gan, tiến triển thành xơ gan và ung thư gan.

 

TRIỆU CHỨNG CỦA GAN NHIỄM MỠ

Cả Bệnh Gan Nhiễm Mỡ Do Rượu và Bệnh Gan Nhiễm Mỡ Không Do Rượu  có biểu hiện, triệu chứng tương tự nhau.

Một số ít các trường hợp bị gan nhiễm mỡ giai đoạn sớm có các triệu chứng mơ hồ như cảm thấy mệt mỏi hoặc khó chịu ở vùng trên bên phải của bụng.

Gan nhiễm mỡ thường diễn ra âm thầm, gần như không có triệu chứng nào. Đa phần các trường hợp phát hiện ra gan nhiễm mỡ là qua khám sức khỏe tổng quát định kỳ, các trường hợp còn lại là khi bệnh đã tiến triển đến xơ gan, gây ra nhiều triệu chứng.

Xơ gan có thể có các triệu chứng sau: ăn không ngon, sụt cân, mệt mỏi, buồn nôn, ngứa da, vàng da, vàng mắt, dễ chảy máu, dễ bầm da niêm, tiểu sậm màu, cổ chướng (báng bụng), phù chân…

 NGUYÊN NHÂN GAN NHIỄM MỠ

Với người Bệnh Gan Nhiễm Mỡ Do Rượu, rượu là nguyên nhân chính. Rượu làm thay đổi quá trình chuyển hóa ở gan, vài sản phẩm chuyển hóa này kết hợp với acid béo, dẫn đến hình thành các loại mỡ tích tụ trong tế bào gan.

Với người không uống rượu bia, nguyên nhân gan nhiễm mỡ là không rõ ràng, có thể cơ thể sản sinh ra quá nhiều mỡ hoặc không chuyển hóa mỡ đủ hiệu quả.

 YẾU TỐ NGUY CƠ GAN NHIỄM MỠ

Yếu tố nguy cơ khiến tăng nguy cơ bị gan nhiễm mỡ so với người không có yếu tố nguy cơ.

Yếu tố nguy cơ chính của Bệnh Gan Nhiễm Mỡ Do Rượu (AFLD):

• Dùng bia rượu nhiều.
• Lớn tuổi, di truyền, béo phì, hút thuốc lá, viêm gan siêu vi C.

Yếu tố nguy cơ chính của Bệnh Gan Nhiễm Mỡ Không Do Rượu (NAFLD):

• Thừa cân hoặc béo phì.
• Đề kháng insulin, tiểu đường type 2.
• Tăng cholesterol, tăng triglyceride.
• Hội chứng chuyển hóa.
• Một số yếu tố khác: lớn tuổi, tiền sử gia đình có bệnh gan, dùng thuốc (Methotrexate, tamoxifen, amiodarone…), thai kỳ, viêm gan siêu vi C, hội chứng buồng trứng đa nang, hội chứng ngưng thở lúc ngủ, giảm cân nhanh, bệnh Wilson, giảm betalipoprotein máu…

CHẨN ĐOÁN GAN NHIỄM MỠ

• Hỏi và thăm khám bệnh: Tiền sử bệnh gan của gia đình? Dùng bia rượu hay thuốc? Sức khỏe gần đây có thay đổi bất thường gì không? (mệt, sụt cân, ăn không ngon…)
• Xét nghiệm:
  • Máu: Men gan (AST, ALT), viêm gan siêu vi…
  • Siêu âm, CT, MRI. Đo độ đàn hồi gan.
  • Sinh thiết gan: tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán.

 DIỄN TIẾN GAN NHIỄM MỠ: qua 4 giai đoạn

1. Gan nhiễm mỡ đơn thuần: tích tụ mỡ nhiều trong gan, đa số là không gây hại nếu nó không diễn tiến thêm.
2. Viêm gan thoái hóa mỡ: ngoài việc tích tụ mỡ nhiều, xuất hiện thêm tình trạng viêm trong gan.
3. Xơ hóa: viêm kéo dài trong gan tạo sẹo, chức năng gan vẫn bình thường.
4. Xơ gan: sẹo trong gan phát triển nhiều. Đây là giai đoạn nặng nhất và không thể đảo ngược, có thể gây ra các biến chứng: tăng áp tĩnh mạch cửa, nhiễm trùng, ung thư gan.

 ĐIỀU TRỊ GAN NHIỄM MỠ

Hiện nay, chưa có thuốc nào được chấp thuận chính thức điều trị gan nhiễm mỡ.

Trong nhiều trường hợp, có thể ngăn ngừa gan nhiễm mỡ và các biến chứng tiềm tàng bằng cách hướng đến một lối sống lành mạnh và một chế độ ăn uống hợp lý.

 THAY ĐỔI LỐI SỐNG

Thay đổi lối sống chính là điều trị hàng đầu ở bệnh gan nhiễm mỡ. Bệnh nhân được khuyên nên:

• Từng bước giảm cân.
• Hạn chế bia rượu. Nếu bệnh gan nhiễm mỡ do rượu, nên bỏ rượu hoàn toàn.
• Thay đổi chế độ ăn uống.
• Dành ít nhất 30 phút thể dục hàng ngày.

 CHẾ ĐỘ ĂN LÀNH MẠNH CHO BỆNH GAN NHIỄM MỠ

Chế độ ăn uống hợp lý có thể giúp cải thiện gan nhiễm mỡ.

• Chế độ ăn cân bằng: chọn thực phẩm từ tất cả loại thức ăn, gồm cả trái cây tươi và rau quả, ngũ cốc, thịt nạc, sữa có hàm lượng chất béo thấp.
• Cắt giảm thức ăn có hàm lượng calori cao dư thừa.
• Tăng chất xơ: cải thiện chức năng gan, là hoa quả tươi, rau, ngũ cốc và các loại đậu.
• Hạn chế các loại thực phẩm có nhiều:
  • Muối.
  • carbohydrate tinh luyện, như là đường, gạo trắng, bánh mì trắng hay những sản phẩm ngũ cốc tinh luyện khác.
  • Chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa, có nhiều trong thịt đỏ, sữa nguyên kem, thức ăn chiên rán.
  • Hải sản tươi sống.
• Uống nhiều nước: tốt cho gan.

 TÓM LẠI

Bệnh gan nhiễm mỡ là khi quá nhiều mỡ tích tụ tại gan. Với những người uống nhiều rượu bia, tình trạng này gọi là Bệnh Gan Nhiễm Mỡ Do Rượu (AFLD). Khi gan nhiễm mỡ xuất hiện ở người không bia rượu, tình trạng này gọi là Bệnh Gan Nhiễm Mỡ Không Do Rượu (NAFLD).

Nhiều người có bệnh gan nhiễm mỡ mà không có bất kỳ dấu hiệu hay triệu chứng gì bất thường cho đến khi có tổn thương gan nặng. Các triệu chứng sớm có thể có, nhưng nó không rõ ràng.

Điều trị cơ bản của gan nhiễm mỡ là thay đổi lối sống (hạn chế rượu, điều chỉnh chế độ ăn, quản lý trọng lượng cơ thể), hướng đến một lá gan khỏe mạnh, tránh gan tổn thương thêm.

Điều trị sớm, các tổn thương gan nhiễm mỡ có thể hồi phục tốt, ngăn ngừa tình trạng viêm và xơ hóa gan. Nếu có xơ gan thì nguy cơ ung thư gan và suy gan tăng, là những biến chứng nguy hiểm đe dọa mạng sống.