HỘI CHỨNG CUSHING – SUY TUYẾN THƯỢNG THẬN MẠN

Giới thiệu

Tuyến thượng thận nằm phía trên thận, có vai trò sản xuất hormone cortisol, giúp điều hòa nhiều chức năng quan trọng như phản ứng với stress, điều hòa huyết áp và chuyển hóa năng lượng. Hội chứng Cushing là tình trạng cơ thể sản xuất quá nhiều cortisol trong thời gian dài hoặc do sử dụng thuốc corticoid liều cao lâu dài. Ngược lại, suy thượng thận mạn xảy ra khi tuyến thượng thận không sản xuất đủ cortisol, thường là do ngừng sử dụng corticoid sau khi dùng trong thời gian dài.

Hội chứng Cushing là gì? Tại sao tôi lại bị Cushing?

Hội chứng Cushing xảy ra khi tuyến thượng thận sản xuất quá nhiều cortisol (thường do u) hoặc do sử dụng thuốc corticoid kéo dài nhằm điều trị các bệnh như hen suyễn, viêm khớp hoặc các bệnh tự miễn. Cortisol dư thừa sẽ gây ra một loạt các triệu chứng không mong muốn. Các thành phần thuốc được coi là corticoid bao gồm: methylprednisolon, prednisone, dexemethasone,…Một số thuốc không rõ nguồn gốc có tác dụng giảm đau, trị bách bệnh cũng thường có thành phần corticoid.

Cushing biểu hiện như thế nào? 

Chúng ta dễ dàng nhận thấy sự thay đổi nếu bị Cushing: tăng cân nhưng không cân đối, thấy mập hơn ở vùng mặt, cổ và bụng nhưng tay chân teo nhỏ, yếu cơ, loãng xương, da mỏng, dễ bầm tím, rạn da thường ở bụng, tăng huyết áp, tăng đường huyết, vùng mặt nhiều tóc hơn, ria mép, rối loạn kinh nguyệt ở nữ và thay đổi tâm trạng như trầm cảm hoặc lo âu.

Cushing có nguy hiểm không?

Cushing không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình gây ảnh hưởng tâm lý mà còn gây ra nhiều bất lợi khác như: tăng huyết áp, đái tháo đường từ đó dễ gây ra nhồi máu cơ tim, đột quỵ,…, gây giảm miễn dịch khiến bạn dễ bị nhiễm trùng nặng hơn, dễ gãy xương do loãng xương,…

Làm sao tôi có thể tránh được Cushing

Phần lớn nguyên nhân gây ra hội chứng Cushing là do sử dụng thuốc corticoid trong thời gian dài. Xu hướng tự mua thuốc giảm đau, chích thuốc giảm đau, dùng thuốc nam hoặc thuốc không rõ nguồn gốc đa phần sẽ chứa corticoid. Để phòng tránh hội chứng Cushing do thuốc, bệnh nhân nên hạn chế tự ý sử dụng thuốc khi chưa có sự hướng dẫn của bác sĩ, tuân thủ chỉ định về liều lượng corticoid và không tự ý thay đổi liều lượng. 

Cushing có thể điều trị khỏi được không?

Đa số Cushing có thể điều trị được. 

Nếu do việc sử dụng corticoid kéo dài thì ngưng thuốc có thể cải thiện triệu chứng của bệnh. Tuy nhiên tùy vào thời gian dùng thuốc và tác động của thuốc lên cơ thể, thời gian điều trị và hồi phục sẽ kéo dài vài tháng.

Tôi nên ăn uống như thế nào nếu bị Cushing?

Ăn uống lành mạnh có vai trò quan trọng trong việc cải thiện triệu chứng của bệnh. 

• Giảm ăn mặn, ít hơn 1 thìa cà phê muối/ngày (muối ăn, bột ngọt, hạt nêm), tránh ăn đồ ăn chế biến sẵn, đồ hộp, xúc xích, thức ăn nhanh, ăn cơm tiệm. Để tăng hương vị cho bữa ăn, có thể sử dụng thêm tỏi, gừng, tiêu, rau thơm.
• Tăng cường sử dụng các thức ăn giàu canxi và vitamin D giúp hệ xương chắc khỏe: uống sữa và các sản phẩm từ sữa như sữa chua, phô mai, tăng cường bổ sung vitamin D từ ánh sáng mặt trời hoặc thức ăn như cá hồi, cá thu, trứng,… Nếu cần, có thể bổ sung thêm Canxi và vitamin D dưới dạng viên uống.
• Hạn chế thực phẩm nhiều carbohydrate để tránh tăng đường huyết: nước ngọt, bánh kẹo, bánh mì, cơm, bún, phở. Thay vào đó, tăng sử dụng các thực phẩm carbohydrate phức tạp như ngũ cốc nguyên hạt, gạo lứt, yến mạch, rau củ.

Suy thượng thận là gì? Tại sao tôi bị suy thượng thận?

Suy thượng thận là tình trạng cơ thể không tiết đủ cortisol so với nhu cầu, thường xảy ra khi tuyến thượng thận bị “ức chế” do cơ thể đã nhận cortisol từ bên ngoài (thuốc corticoid) trong thời gian dài. Khi ngừng hoặc giảm liều corticoid quá nhanh, tuyến thượng thận không kịp phục hồi, dẫn đến thiếu hụt cortisol. Ngoài ra, còn một số nguyên nhân có thể gây suy thượng thận khác như tổn thương tuyến thượng thận (lao thượng thận, phẫu thuật cắt bỏ tuyến thượng thận do u,…), hay suy thượng thận thứ phát như u tuyến yên, chấn thương sọ não,…

Làm sao biết tôi bị suy thượng thận?

Khi bị suy thượng thận mạn, bạn cảm thấy người luôn thiếu sức sống, mệt mỏi kéo dài, chán ăn, buồn nôn, yếu cơ, sụt cân, hạ huyết áp, chóng mặt, đau khớp và da sạm màu. Khi có thể một yếu tố khác như nhiễm trùng, chấn thương, phẫu thuật, bạn có thể rơi vào cơn suy thượng thận cấp, một tình trạng nguy hiểm đòi hỏi cấp cứu ngay lập tức.

Suy thượng thận mạn có thể điều trị hết được không?

Việc điều trị suy thượng thận mạn cần thời gian dài, điều trị chủ yếu là sử dụng hormone thay thế như hydrocortisone hoặc prednisone để thay thế lượng cortisol thiếu hụt. Khi giảm liều corticoid, phải thực hiện từ từ để tránh gây ra cơn suy thượng thận cấp.

Nếu bị suy thượng thận, tôi nên ăn uống như thế nào?

Suy thượng thận sẽ khiến bạn luôn có cảm giác chán ăn, ăn uống kém, do đó cố gắng thay đổi khẩu phần ăn đa dạng, thay đổi món ăn. 

Phòng ngừa suy thượng thận

Khi cần ngừng corticoid, bác sĩ sẽ hướng dẫn giảm liều từ từ để tuyến thượng thận có thời gian phục hồi và tránh gây suy thượng thận.

 

CUSHING’S SYNDROME AND CHRONIC ADRENAL INSUFFICIENCY

Dr. Duong Thi Thanh

• Introduction

The adrenal glands, located above the kidneys, play a vital role in producing the hormone cortisol, which helps regulate many essential functions such as stress response, blood pressure control, and energy metabolism. Cushing’s syndrome occurs when the body produces too much cortisol over a prolonged period or due to the long-term use of high-dose corticosteroid medications. Conversely, chronic adrenal insufficiency happens when the adrenal glands fail to produce enough cortisol, usually after stopping long-term corticosteroid use.

• What is Cushing’s syndrome? Why do I have Cushing’s?

Cushing’s syndrome occurs when the adrenal glands produce excessive cortisol (often due to a tumor) or as a result of prolonged corticosteroid use for conditions like asthma, arthritis, or autoimmune diseases. Excess cortisol leads to a variety of unwanted symptoms. Medications classified as corticosteroids include methylprednisolone, prednisone, dexamethasone, among others. Some non-prescription medications, such as pain relievers of unknown origin, may also contain corticosteroids.

• What are the symptoms of Cushing’s syndrome?

You will notice obvious changes if you have Cushing’s syndrome, such as weight gain, but in an uneven manner. You may observe fat accumulation in areas like the face, neck, and abdomen, while your arms and legs remain thin. Other symptoms include muscle weakness, osteoporosis, thin skin that bruises easily, stretch marks (especially on the abdomen), high blood pressure, elevated blood sugar, excessive facial hair, menstrual irregularities in women, and mood changes such as depression or anxiety.

• Is Cushing’s syndrome dangerous?

Cushing’s syndrome not only affects appearance and causes psychological distress but also results in numerous health issues, including high blood pressure and diabetes, which may lead to heart attacks and strokes. It can also impair your immune system, making you more susceptible to infections and increasing the risk of bone fractures due to osteoporosis.

• How can I avoid Cushing’s syndrome?

Most cases of Cushing’s syndrome are caused by long-term corticosteroid use. The trend of self-medicating with pain relievers, injections, herbal remedies, or non-prescription medications often results in unintentional corticosteroid intake. To prevent medication-induced Cushing’s syndrome, patients should avoid using drugs without a doctor’s guidance, adhere to prescribed corticosteroid dosages, and refrain from adjusting the dose without medical advice.

• Can Cushing’s syndrome be treated?

In most cases, Cushing’s syndrome can be treated. If it is caused by prolonged corticosteroid use, stopping the medication can improve symptoms. However, the duration of treatment and recovery will depend on how long the medication was used and its effects on the body, which may take several months to resolve.

• How should I eat if I have Cushing’s syndrome?

A healthy diet plays an important role in alleviating symptoms.

• Reduce salt intake to less than one teaspoon per day (including salt, MSG, and seasoning powder) and avoid processed foods, canned goods, sausages, fast food, and restaurant meals. You can enhance flavor with garlic, ginger, pepper, and herbs.
• Increase the intake of calcium- and vitamin D-rich foods for strong bones, such as milk and dairy products like yogurt and cheese. You can also get vitamin D from sunlight or foods like salmon, mackerel, and eggs. If necessary, take calcium and vitamin D supplements.
• Limit foods high in carbohydrates to avoid elevated blood sugar, such as soft drinks, sweets, bread, rice, and noodles. Instead, opt for complex carbohydrates like whole grains, brown rice, oats, and vegetables.

• What is adrenal insufficiency? Why do I have adrenal insufficiency?

Adrenal insufficiency occurs when the body does not produce enough cortisol to meet its needs, typically because the adrenal glands have been “suppressed” by external cortisol (via corticosteroid medications) over a long period. When corticosteroids are stopped or the dose is reduced too quickly, the adrenal glands may not recover in time, leading to cortisol deficiency. Other causes of adrenal insufficiency include adrenal gland damage (such as from adrenal tuberculosis or adrenal surgery due to tumors) or secondary adrenal insufficiency caused by pituitary tumors, traumatic brain injuries, and more.

• How do I know if I have adrenal insufficiency?

If you have chronic adrenal insufficiency, you may experience persistent fatigue, prolonged tiredness, loss of appetite, nausea, muscle weakness, weight loss, low blood pressure, dizziness, joint pain, and darkened skin. If another factor such as infection, injury, or surgery occurs, you may experience an adrenal crisis, a life-threatening condition that requires immediate emergency care.

• Can chronic adrenal insufficiency be treated?

Treating chronic adrenal insufficiency requires long-term management, primarily through hormone replacement therapy with hydrocortisone or prednisone to replace the missing cortisol. When reducing corticosteroid dosages, the dose must be tapered gradually to prevent an adrenal crisis.

• How should I eat if I have adrenal insufficiency?

Adrenal insufficiency often makes you feel uninterested in food and results in poor appetite. Try to diversify your diet and switch up your meals to keep it appealing.

12. Prevention of adrenal insufficiency

When it’s necessary to stop corticosteroids, your doctor will guide you in tapering the dosage gradually to allow your adrenal glands time to recover and avoid adrenal insufficiency.