Chuyên đề:

ĐỤC THUỶ TINH THỂ

TRẦN NGUYỄN NHƯ QUỲNH

Đục thủy tinh thể (cườm khô/cườm đá) là biểu hiện mất tính trong suốt thường có của thủy tinh thể tự nhiên.

Để dễ hình dung, chúng ta sơ lược một chút về vị trí thủy tinh thể ở mắt qua video dưới đây

Diễn giải video: thủy tinh thể bình thường là cấu trúc trong suốt này, có chức năng cho ánh sáng đi qua, hình thành ảnh ở võng mạc để mắt có thể nhìn thấy vật. Ngoài ra thủy tinh thể còn có chức năng điều chỉnh để mặt có thể nhìn được vật ở cả khoảng cách xa và gần. Bệnh cườm khô làm đục đi thủy tinh thể vốn trong suốt này làm mắt nhìn mờ dần.

I/DỊCH TỄ

Là nguyên nhân gây giảm thị lực, mù lòa hàng đầu trên thế giới cũng như VN. Tuy nhiên là bệnh lý phòng và điều trị được bằng phẫu thuật.

Bệnh lý thường gặp ở người lớn tuổi, người ngoài 60, và ngày càng trẻ hóa do môi trường, thiết bị điện tử và việc sử dụng thuốc không theo chỉ định của bác sĩ (đặc biệt là corticoid: có trong các thuốc điều trị mụn, giảm đau xương khớp). Gần đây những bệnh nhân ở độ tuổi 40 đã xuất hiện cườm khô rồi.

Với tỉ lệ nam:nữ gần như tương đương.

Đục thủy tinh thể có thể xuất hiện ở 1 mắt hoặc cả 2 mắt.

II/ TRIỆU CHỨNG/DẤU HIỆU NÀO ĐỂ NHẬN BIẾT BỆNH CƯỜM KHÔ

Có rất nhiều dấu hiệu để nhận biết

• Nhìn mờ (giống như nhìn qua tấm kính dơ)
• Nhìn có bóng hoặc thậm chí 2 hình
• Nhìn vật bị ám vàng
• Ngoài ra bệnh nhân thường thắc mắc họ đọc sách tốt hơn (giả cận thị, làm cho độ lão giảm đi)

Tuy nhiên các triệu chứng trên là không đặc hiệu cho bệnh đục thủy tinh thể. Nghĩa là không chỉ có đục thủy tinh thể mới gây ra các triệu chứng trên. Do đó, nếu phát hiện bản thân hay người thân trong gia đình có các triệu chứng trên thì nên đến phòng khám hoặc bệnh viện để bác sĩ kiểm tra và đưa ra hướng theo dõi và điều trị phù hợp.

III/ NGUYÊN NHÂN – PHÒNG NGỪA

Tiếp theo chúng ta bàn về nguyên nhân của bệnh lý cườm khô này

Tuổi tác (như đã nói ở trên, độ tuổi xuất hiện của cườm khô là 60 tuổi)

Tiền sử gia đình (trong gia đình có ba mẹ, anh chị em hoặc bất kỳ thành viên nào mắc bệnh lý cườm nước thì khả năng bản thân mình mắc sẽ cao hơn)

Ngoài ra, chấn thương, phẫu thuật mắt trước đó, điều trị bệnh bằng các tia xạ

Cùng với việc lạm dụng corticoid (thuốc bôi da, thuốc giảm đau nhức xương, khớp) cũng là những nguyên nhân chiếm tỉ lệ cao trong nhóm bệnh nhân cườm khô

Ngày nay môi trường nhiều khói bụi cũng ảnh hưởng đến mắt. Việt Nam là một nước nhiệt đới, vì vậy việc tiếp xúc với tia cực tím cũng là một phần nguyên nhân.

Và những thói quen lạm dụng các thiết bị điện tử, hút thuốc cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và trẻ hóa cườm khô.

Trong số những nguyên nhân đã đề cập ở trên, một số nguyên nhân là không thay đổi được. Tuy nhiên cũng có những nguyên nhân có thể khắc phục để phòng ngừa bệnh lý hình thành sớm và tiến triển như:

• Bổ sung các yếu tố chống oxy hóa: vitamin A (các thực phẩm có màu đỏ: củ dền, cà rốt, bí đỏ, đu đủ), vitamin E, vitamin D
• Sử dụng thuốc đúng chỉ định bác sĩ. Không lạm dụng corticoid
• Mang kính râm khi đường để hạn chế tia cực tím tiếp xúc trực tiếp với mắt
• Hạn chế các thiết bị điện tử, không hút thuốc
• Tái khám định kỳ mỗi năm một lần đối với người trên 60 tuổi, 2 năm một lần đối với người trên 40 tuổi

IV/ TRONG TRƯỜNG HỢP ĐÃ ĐƯỢC CHẨN ĐOÁN ĐỤC THỦY TINH THỂ CHÚNG TA NÊN LÀM GÌ

Đục thủy tinh thể ở những giai đoạn sớm, chưa có chỉ định phẫu thuật, ngoài những cách phòng ngừa nêu trên, chúng ta cũng cần

• Tái khám định kỳ mỗi năm một lần để theo dõi tiến triển bệnh
• Hạn chế lái xe vào ban đêm vì thị lực lúc này bị hạn chế

Giai đoạn này chúng ta có thể cải thiện thị lực bằng cách đeo kính đúng độ – vừa để nhìn rõ đảm bảo sinh hoạt, vừa thể theo dõi cườm khô tiến triển (đến khi nào đeo kính đúng độ nhưng vẫn không thể nhìn rõ bệnh nhân nên đến khám và tham khảo ý kiến bác sĩ về việc phẫu thuật mắt điều trị cườm khô)

Đục thủy tinh thể ở giai đoạn có chỉ định phẫu thuật bệnh nhân cần sắp xếp để tiến hành phẫu thuật sớm để đảm bảo chức năng thị giác.

V/ PHẪU THUẬT

TRƯỜNG HỢP NÀO LÀ CÓ CHỈ ĐỊNH PHẪU THUẬT

Chỉ định phẫu thuật phụ thuộc vào độ đục thủy tinh thể do bác sĩ đánh giá trên khám lâm sàng, ngoài ra cũng phụ thuộc nhiều vào nguyện vọng của bệnh nhân muốn cải thiện thị lực.

Ví dụ: một lái xe có thị lực 4-5/10 đục trung tâm, với trường hợp này bệnh nhân rất hạn chế tầm nhìn và không đảm bảo công việc nên có chỉ định phẫu thuật. Ngược lại bệnh nhân lớn tuổi với thị lực 2-3/10 họ vẫn cảm thấy sinh hoạt được, không có nhu cầu thị lực nhiều thì chưa cần chỉ định phẫu thuật (tuy nhiên vẫn phải tái khám định kỳ vì để lâu cườm già quá sẽ có biến chứng đe dọa thị lực)

Không có bất kỳ loại thuốc nào bao gồm uống và nhỏ có thể làm giải quyết triệt để bệnh lý này.

Đục thủy tinh thể hay cườm khô chỉ được điều trị hoàn toàn bằng phẫu thuật

Quá trình phẫu thuật cơ bản như thế nào mời mọi người xem qua video

Diễn giải video: thủy tinh thể bị đục sẽ được lấy ra, được thay thế bằng bằng một thủy tinh thể nhân tạo mới, trong suốt, giúp cải thiện thị lực bệnh nhân. Quá trình phẫu thuật thường diễn ra trong khoảng 5-7 phút, nhẹ nhàng, ít đau.

VI/ CHĂM SÓC MẮT SAU MỔ

Những điều nên và không nên làm sau mổ

1. Nên

• Uống, nhỏ thuốc theo hướng dẫn
• Để mắt thư giãn trong 2-3 ngày
• Mang băng che mắt trong 1 tuần
• Tắm gội bình thường nhưng đừng để dầu gội vào mắt

2. Không nên

• Cúi dốc đầu hoặc mang vác vật nặng trong 1 tháng đầu
• Tránh đi bơi trong 4-6 tuần
• Không trang điểm/kem chống nắng vùng mắt ít nhất 4 tuần

Thị lực có thể cải thiện vài giờ sau mổ, tuy nhiên mắt cần khoảng 6 tuần để hồi phục hoàn toàn.